دَشت مُغان نام جلگه‌ای است در شمالی‌ترین قسمت استان اردبیل در شمال باختری ایران. مغان جلگه‌ای است در ساحل جنوبی رود ارس و غرب دریای خزر که قسمت عمده آن در جمهوری آدربایجان و بخشی نیز شمالی‌ترین قسمت استان اردبیل در شمال غربی ایران را تشکیل داده‌است.

جغرافیا

دشت مغان از پنج شهر بیله سوار، پارس‌آباد، جعفرآباد، گرمی و اصلاندوز تشکیل شده است. طبق منابع یک سوم این دشت در ایران قرار دارد و مابقی در جمهوری آذربایجان است. از سال 1353 تا سال 1372 مرکزیت، شهر گرمی بود و دوران اوج مغان نیز در همین بازه زمانی بود که پس از جدا شدن از مشگین شهر توانست کم‌کم بر امکانات خود بیفزاید. بعد از آن مغان به سه شهر بیله سوار، گرمی و پارس‌آباد تقسیم شد. هم اکنون کشت و صنعت‌های شهرستان پارس آباد مغان زبانزد عام و خاص است. در میان این سه شهر بیله سوار کهن‌ترین شهر می‌باشد. اما طبق تحقیقات باستان شناسان تاریخ شهر گرمی مربوط به هزاران سال پیش است و وجود اشیای تاریخی بسیار که اکنون در موزه‌های شهرهایی همچون تبریز و اردبیل و ... موجود می‌باشند گواهی بر این مدعاست که این شهر دارای پیشینه بسیار بالایی است. همچنین آب و هوای مناسب این شهرستان نیز نه تنها در استان بلکه در منطقه آذربایجان نمونه است. خاک هر سه شهر مغان بسیار ارزشمند است و طبق اظهار نظر کارشناسان کشاورزی محصول دهی خاک این شهرها از دیگر مناطق بیشتر است. همچنین پارس‌آباد نیز زمین‌های حاصلخیز و مناسبی برای کشت دارد و از این رو نام و آوازه کشت و صنعت و دامپروری مغان در همه جا پیچیده است.

موقعیت جغرافیایی منطقه مغان و شهرستان پارس‌آباد:در قسمت شمالی جلگه مغان قرار گرفته و با مساحت 1554 کیلومترمربع، شمالی‌ترین شهرستان استان می‌باشد؛ که از لحاظ موقعیت ریاضی بین 39درجه و20دقیقه تا 39درجه و42دقیقه عرض شمالی و47درجه و30دقیقه تا48درجه و10دقیقه طول شرقی از نصف النهارگرینویچ واقع شده و از سطح دریا بطور متوسط 45 متر ارتفاع دارد. این شهرستان از شمال به رودخانه ارس و جمهوری آذربایجان، از غرب به شهرستان کلیبردر استان آذربایجان شرقی، ازشرق به جمهوری آذربایجان و از جنوب و جنوب غربی به شهرستانهای بیله سوار و گرمی محدود می‌گردد. شهرپارس آباد در39درجه و39دقیقه عرض شمالی و47درجه و54 دقیقه طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قراردارد. فاصله این شهراز مرکز استان اردبیل، 220کیلومتر بوده و دارای 3بخش می‌باشد.

چهره زمین و ناهمواری‌ها:

قسمت شمالی جلگه وسیع و حاصلخیزمغان شهرستان پارس‌آباد می‌باشدکه ازدامنه‌های شمالی کوه‌های خروسلوداغ و صلوات داغ در جنوب منطقه شروع گردیده و تا سواحل رود ارس در شمال بصورت سرزمینی نسبتاً هموار باشیب ملایمی گسترده شده‌است. بطور کلی چهره طبیعی منطقه را می‌توان به سه قسمت کوهستانی - کوهپایه‌ای و جلگه‌ای تقسیم نمود:

نواحی کوهستانی:

ارتفاعات جنوب، جنوب غرب و غرب منطقه راشامل می‌گردد که با شیب بیش از10درصد از ارتفاع حداقل 100متر به سمت جنوب و غرب برمیزان ارتفاع افزوده شده وتا حدود700متر می‌رسد. دهستان قشلاق غربی، قسمتهای از بخش اصلاندوز، بخش مرکزی و دهستان قشلاق شمالی در این نواحی قراردارند.

نواحی کوهپایه‌ای:

بطور کلی زمین‌های کمتراز100مترارتفاع متصل به کوهستان تا نزدیک جلگه را می‌توان جزو این ناحیه به حساب آورد. شیب زمین در این نواحی حدود 1 تا 10 درصد می‌باشد، کلاً اراضی مساعدبرای فعالیتهای کشاورزی ودامپروری وسکونت انسانی محسوب می‌گردد.

نواحی جلگه‌ای:

درشمال منطقه با شیب بسیار ملایم، کمتراز5 درصدتاسواحل رودارس گسترش دارد و به دلیل وجود خاک‌های آبرفتی دانه ریز و رسوبی و حاصلخیز تماماً زمینهای عمده کشاورزی را تشکیل داده و از تراکم زیاد جمعیت برخوردار می‌باشد. این نواحی تا ارتفاع حداقل 30متر از سطح دریا در منتهی‌الیه شمال شرق منطقه در دهستان ساوالان تداوم می‌یابد.

شهرستان مغان: شهرستان مغان (گرمی) در شمال غرب کشور ایران در فاصله 110 کیلومتری مرکز استان اردبیل دارای طول جغرافیایی"3?48، عرض جغرافیای "1?39 و ارتفاع مرکز شهرستان (شهر گرمی) از سطح دریای آزاد 1100 متر می‌باشد این شهر ستان در مناطق کوهستانی قرار گرفته که از شمال به شهرستانهای بیله سوار و پارس‌آباد واز جنوب به شهرستان مشکین شهر و از شرق به جمهوری آذربایجان و از غرب به شهرستان کلیبر متصل می‌باشد. فاصله شهرستان مغان (گرمی) با شمالی‌ترین شهر دشت مغان یعنی پارس‌آباد 95کیلومتر و با بیله سوار 55کیلومتر و با اردبیل 110کیلومتر و فاصله هوایی آن با تهران 496 کیلومتر است و حدود 33?درصد از کل مساحت (وسعت) دشت مغان و 6/9 درصد از کل وسعت استان اردبیل را شامل می‌شود. براساس تقسیمات کشوری شهرستان مغان (گرمی) دارای وسعتی معادل 17252 کیلومتر مربع می‌باشد این شهرستان دارای دو شهر و سه بخش و نه دهستان و شامل 319 روستا بوده که 312 تای آن دارای سکنه و 7 تای آن خالی از سکنه می‌باشد. براساس سرشماری آمار نفوس مسکن 1390 جمعیت شهرستان مغان (گر می) به تفکیک شهری و روستایی ارائه شده است که در این میان تعداد جمعیت شهر ی حدود30هزار نفر و تعداد جمعیت روستایی آن حدود 53هزار نفر می‌باشد دراین سال حدود 08/35 درصد جمعیت در نقاط شهری وحدود 92/64 درصد درنقاط روستایی سکونت داشته‌اند.